Bytom był jednym z tych miast górnośląskich, gdzie społeczność żydowska od połowy XIX wieku brała czynny udział w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym miasta. Choć ślady tej obecności nie są wyraźnie zaznaczone w przestrzeni miejskiej, a przepiękna synagoga zniknęła z miejskiego krajobrazu w 1938 roku – jeżeli wiemy, gdzie szukać i jak patrzeć, możemy odbudować pamięć o żydowskich mieszkańcach Bytomia.
Spacer przez place i ulice Bytomia
- Trasa spaceru będzie przebiegała m.in. przez plac Grunwaldzki, gdzie stała synagoga, spalona w 1938 r. podczas nocy kryształowej. Zatrzymamy się także na Rynku, gdzie były m.in. sklep cukierniczy Bersteina czy dom towarowy Hugo Schüftana. Podczas spaceru opowiem również o szkole żydowskiej, która znajdowała się na tzw. „kaczym rynku”- mówi Magdalena Pospieszałowska z Działu Edukacji Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, pomysłodawczyni spaceru.
- Pamięć o przeszłości to klucz do lepszego zrozumienia miejsca, w którym żyjemy i które każdego dnia opowiada nam swą historię. Wśród tych zapomnianych opowieści jest wspomnienie o restauracji „Pniowera”. Tam, po wyjściu z synagogi, udawali się bytomscy kupcy, którzy w lokalu zamawiali kanapkę z łososiem, a następnie popijali ją małym kieliszkiem portwejnu lub cherry…- dodaje Magdalena Pospieszałowska.
Spacer śladami bytomskiej społeczności żydowskiej odbędzie się w niedzielę 22 sierpnia 2021 r. Początek o godzinie 12.30. Zbiórka przed gmachem głównym bytomskiego muzeum. Bilet za 1 zł do kupienia kasie biletowej MGB budynku na Placu Sobieskiego.
Spacer jest częścią realizowanego przez Muzeum Górnośląskie w Bytomiu projektu „Ślad pokoleń. Od Synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy”, który otrzymał dofinansowanie ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej w Warszawie. W ramach inicjatywy jesienią zostanie zrealizowanych szereg przedsięwzięć, które pozwolą na bliższe poznanie historii i kultury Żydów na Górnym Śląsku.
Nowa stała wystawa w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu
W listopadzie 2021 r. w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu zostanie otwarta stała wystawa prezentująca judaiki pochodzące z bytomskiej gminy wyznaniowej. Na ekspozycji znajdą się m.in. aron ha-kodesz czyli szafa ołtarzowa do przechowywania Tory, bima- podwyższenie do czytania Tory, pulpit kantora, parochet- kotara zasłaniająca wnękę na rodały czyli (spisane ręcznie zwoje Pięcioksięgu).
Całość ekspozycji uzupełnią drobne przedmioty użyteczności codziennej i obrzędowej: pieczątka, świecznik, mezuza- metalowy futerał z fragmentami Tory, umieszczany na odrzwiach żydowskich domów. Zwiedzający będą mogli także zobaczyć jak wygląda talit z cicit- chusta z frędzlami zakładana do modlitwy czy lampki pamięci. O nieobecnych przypomną natomiast fotografie, pocztówki oraz woluminy z przełomu wieków w językach hebrajskim i jidysz z wpisami i pieczęciami własnościowymi.
Wystawę uzupełniać będą film i książka „Dwa światy. Od Synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy”, które obejmować będą elementy dziedzictwa niematerialnego Żydów. Dzięki temu na ekspozycji pojawią się wątki, których nie można zaprezentować na wystawie poprzez zachowanie eksponaty.
Na zdjęciu: ulica Podgórna, Bytom przed II wojną światową
