Nekropolia została założona w 1732 roku na wałach miejskich przy obecnej ulicy Piastów Bytomskich 3. Stała się miejscem wiecznego spoczynku czterech rabinów bytomskich. Pogrzebani zostali tam: Rabi Moses Israel Freund (1743-1813), Mendel Cohn (1774-1829), Israel Deutsch (1800-1853) oraz Jakub Jecheskel Levy (zmarł w roku 1864).
Chowano tu zmarłych nie tylko z Bytomia, ale także i z Zabrza, Chorzowa Starego, Królewskiej Huty, Piekar, Bobrka, Wirka czy Siemianowic. Gdy cmentarz został zapełniony, podjęto decyzję o budowie nowego, który został założony w 1866 roku przy ul. Piekarskiej na gruncie podarowanym przez doktora Ottona Friedlaendera. Ostatni pochówek miał tu miejsce w 1897 roku, a zlikwidowano go w latach 60-tych biegłego wieku. W 1965 roku teren ten przeznaczono pod zabudowę. Finalnie tego jednak nie uczyniono, a pomiędzy blokami pozostawiono pusty plac.
Macewy usunięto i przeniesiono na cmentarz komunalny. Po wielu latach, w 1991 roku posłużyły do stworzenia „Ściany pamięci” na terenie cmentarza przy ul. Piekarskiej. O dawnym miejscu pamięci przy ul. Piastów Bytomskich niemal zapomniano. Informuje o nim jedynie tablica pamiątkowa, którą umieszczono na bramie domu zbudowanego przy ul. Piastów Bytomskich, czyli tuż obok dawnego cmentarza.
Wpis do rejestru zabytków
Niedawno na stronie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pojawiła się informacja o wszczęciu postępowania w sprawie wpisu do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego tzw. „starego cmentarza żydowskiego” w Bytomiu. Wniosek o objęcie tego miejsca ochroną konserwatorską złożyło w 2016 roku Bytomskie Stowarzyszenie Kultury Żydowskiej, zaś formalne postępowanie administracyjne w tej sprawie rozpoczęto z urzędu 19 czerwca tego roku po uzyskaniu opinii Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz przeprowadzeniu kilkukrotnych oględzin w terenie. Wspomniana nekropolia zlokalizowana jest wewnątrz kwartału zabudowy między ul. Piastów Bytomskich, ul. Józefczaka, ul. Katowickiej i Pl. Kościuszki (w granicach działek 129/89 i 238/89 (ark. 72, obręb 0002 Bytom).
16 września zdecydowano, że stary cmentarz żydowski trafi do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (pod numerem A/554/2019). Decyzja stała się ostateczna 8 października.
Fot. Stary cmentarz żydowski wg Oberschlesien im Bild, 1932, nr 50, s. 8
