Kolonia Zgorzelec to urokliwy zakątek Bytomia położony na uboczu, z dala od większych osiedli. Ponad 30 familoków z czerwonej cegły stoi w pełnym zieleni otoczeniu przy granicy z Rudą Śląską. Jest tu bardzo spokojnie, bo mało kto wie o istnieniu takiego miejsca i dlatego dociera tu niewielu obcych.
Domy wybudowano tutaj na przełomie XIX i XX wieku przez Huberta von Tiele-Wincklera dla pracowników pobliskiej huty Hubertus (nazwanej po wojnie Hutą Zygmunt). To niewielkie, jednopiętrowe budynki mieszczące w sobie od dwóch do czterech mieszkań. Mają charakterystyczną dla tego typu osiedli architekturę, która od razu kojarzy się z Górnym Śląskiem. Wśród nich wyróżnia się budynek dawnej pralni, magla i piekarni, który został udekorowany przez budowniczych ozdobnymi szczytami.
W 1994 roku bytomskie osiedle wpisano do rejestru zabytków. W późniejszych latach przy wsparciu kraju związkowego Północna Nadrenia-Westfalia oraz wspólnoty mieszkaniowej z Recklinghausen podjęto próbę jego rewitalizacji. Według pierwotnych założeń familoki miały zostać wyremontowane, a później mieli je zasiedlić artyści i inni przedstawiciele wolnych zawodów.
Ten plan udało się zrealizować tylko częściowo. W ramach polsko-niemieckiego projektu odnowiono 9 budynków, ale osiedle nie zmieniło się w dzielnicę artystów. Pozostałe familoki wciąż czekają na remont, natomiast aż 14 z nich jest w stanie ruiny i od lat są wyłączone z użytkowania.
Kolonię Zgorzelec czekają jednak lepsze czasy. Od 2017 roku trwa rekultywacja 30 ha terenów położonych w sąsiedztwie osiedla. Kosztem 24,3 mln zł firma AGC Bytom na zlecenie Ośrodka Sportu i Rekreacji prowadzi prace nad przywróceniem naturalnego stanu tego pohutniczego obszaru. W ramach projektu powstaną tam ścieżki piesze i rowerowe, 6-kilometrowy tor dla rowerów górskich, kompleks czterech pełnowymiarowych boisk piłkarskich oraz 5-stanowiskowe siłownie plenerowe. Inwestycja ma potrwać do końca tego roku.
W środę Zarząd Województwa Śląskiego przyznał środki unijne na ostatni projekt infrastrukturalny w ramach Obszaru Strategicznej Interwencji w Bytomiu. Tym razem do Bytomia trafi 28 milionów złotych. Pieniądze zostaną przeznaczone na odnowienie 14 zrujnowanych familoków w Kolonii Zgorzelec oraz terenów przyległych. Budynki zyskają m.in. sanitariaty wewnątrz mieszkań oraz centralne ogrzewanie gazowe, dzięki czemu mimo zabytkowej formy będą spełniać współczesne standardy. Według Gminnego Programu Rewitalizacji projekt ma się zakończyć w 2021 roku.
